Roedd dydd Mercher 20 Tachwedd 2024 yn ddiwrnod hanesyddol i bobl Maesteg a Chwm Llynfi ehangach, wrth i Neuadd y Dref Maesteg agor ei drysau'n swyddogol i'r cyhoedd, yn dilyn prosiect ailddatblygu uchelgeisiol iawn, gwerth miliynau o bunnoedd, a gyflawnwyd gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr a'i bartneriaid yn Ymddiriedolaeth Ddiwylliannol Awen.

Mae'r adeilad rhestredig Gradd II, a adeiladwyd yn wreiddiol ym 1881, wedi'i ddychwelyd i'w hen ogoniant ac mae bellach yn cynnwys nodweddion ychwanegol gan gynnwys atriwm gwydr newydd, llyfrgell a chanolfan dreftadaeth, theatr stiwdio a gofod sinema, ynghyd â chaffi a bar mesanîn. Mae'r prif awditoriwm wedi'i adfer yn llawn i ddod yn lleoliad celfyddydau perfformio amlswyddogaethol, gan gynnwys lifft llwyfan, ystafelloedd gwisgo a bar. Mae'r balconi hefyd wedi'i gadw a'i adnewyddu. Mae'r ddwy ardal o'r adeilad wedi'u cysylltu gan atriwm gwydr modern a chyntedd sy'n wynebu Stryd Talbot. 

Mae Neuadd y Dref Maesteg wedi bod yn galon ddiwylliannol Cwm Llynfi ers dros 140 o flynyddoedd. Gosododd y Cynghorydd Mr Talbot, yr ail AS a wasanaethodd hiraf yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, y garreg sylfaen ym mis Hydref 1880. Rhoddodd £500 – sy'n cyfateb i dros £77,000 yn 2025 – tuag at gronfa'r adeilad. Cododd glowyr y cwm gyflog diwrnod tuag at gost y gwaith cwblhau. Agorodd Neuadd y Dref Maesteg ei drysau am y tro cyntaf ym 1881. Cafodd ei hailfodelu ychydig cyn y Rhyfel Byd Cyntaf ac fe'i rhestrwyd yn Gradd II yn y 1980au. Roedd cadw nodweddion treftadaeth bensaernïol yr adeilad, fel y bwâu brics, y teils, y cornisio a'r colofnau, yn rhan allweddol o'r prosiect ailddatblygu.

Mae paentiadau hanesyddol gan Christopher Williams hefyd wedi cael eu hadfer ac maent bellach yn ôl ar ddangos yn y brif neuadd. Ganwyd Williams ym 1873 a'i fagu yn Commercial Street, Maesteg gan ei dad, y groser lleol Evan. Wedi'i ddisgrifio gan y Prif Weinidog David Lloyd George fel "un o'r artistiaid mwyaf dawnus y mae Cymru wedi'i gynhyrchu", bu farw Williams ym 1934, ar y diwrnod y cyflwynwyd dau o'i baentiadau 'Paolo a Francesca' a 'Tad yr Artist' yn ffurfiol i Neuadd y Dref gan ei fab Gwyn.

Cyflwynwyd y prosiect gan Fwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr, gan weithio mewn cydweithrediad ag Ymddiriedolaeth Ddiwylliannol Awen, Knox and Wells Ltd, penseiri Purcell a Mace Ltd i wireddu un o'r buddsoddiadau mwyaf ym Maesteg ers degawdau. Derbyniwyd cyllid gan Raglen Adeiladu ar gyfer y Dyfodol Llywodraeth Cymru, Rhaglen Cyfleusterau Cymunedol, Tasglu'r Cymoedd a Chronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop, Cronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol, Cyngor Tref Maesteg ac Ymddiriedolaeth Margaret Davies i ddarparu lleoliad a fydd yn parhau i ysbrydoli, ymgysylltu, addysgu a diddanu am genedlaethau i ddod.